Kunstwerkplaats Quinta Essentia is een initiatief van Joke van der Weide, van oorsprong muziektherapeute. Zij heeft, met haar kinderen Gerd en Nanda, een VOF gevormd die een veelheid aan activiteiten verzorgt. Zij organiseren culturele projecten, kunstzinnige workshops, socratische gesprekken, symposia, trainingen, concerten en vieringen. Quinta Essentia wil een dynamische plek zijn waar veel in beweging is en waar kunst en levenskunst centraal staan. Joke is de kunstwerkplaats ooit begonnen vanuit het idee door kunst ontmoetingen te organiseren tussen mensen met verschillende culturele achtergronden. Wat er tussen mensen gebeurt, de essentie van de ontmoeting, daar gaat het haar om.

Bijzondere combinatie

De interesse in kunst en levenskunst, de vele activiteiten op dat gebied, worden hier gecombineerd met dagopvang, arbeids- en reïntegratietrajecten voor mensen die psychisch, sociaal en maatschappelijk volledig aan de grond zitten. Daklozen, ex-prostituees, verslaafden met psychotische kenmerken, mensen met Alzheimer, deze en vele anderen vinden in Quinta Essentia één of meer dagen per week een opvang waaraan zij zich kunnen ontwikkelen. Een bijzondere combinatie. Bijzonder, maar niet vreemd. Want het uitgangspunt is dat interesse en enthousiasme gewekt worden waardoor mensen zich aangesproken voelen in hun zelfherstellend vermogen. Salutogenese is hier een bekend begrip, datgene wat gezond is bekrachtigen, dat is de kunst.

Successtory

Joke van der Weide vertelt met overtuiging van de kracht en de successen van de dagopvang. Een voorbeeld: ‘Een man van top tot teen onder de tatoeages, met doodskoppen op zijn shirt en spijkers en andere agressieve dingen aan zijn broek. Hij kwam bij ons na een negenjarige detentie in Duitsland. Hij was vijftig en wilde schilderen. We hebben hem alles laten schilderen wat hij kon schilderen, gebouwen, deuren. Een jaar lang heeft hij niets anders gedaan dan schilderen. Je zag hem langzamerhand veranderen. In die tijd is hij afgekickt van de methadon. Hij wilde zijn leven weer op orde krijgen, het moest weer goed worden met zijn ex-vrouw en hij wilde een baan als heftruckchauffeur. Het is allemaal gelukt, binnen een jaar.’

Joke vertelt dat ze van deze man veel geleerd heeft. ‘Het is het gedrag wat afleidt, soms het uiterlijk. Mensen die in gedrag en uiterlijk zo afstotend zijn dat ze antipathie oproepen. Als je ze beter leert kennen, zijn dat vaak de mooiste mensen.’

De man met de tatoeages is niet echt een uitzondering. Joke: ‘Een vrouw die hier als cliënt kwam, werkt inmiddels als vrijwilligster en geeft workshops vilten.’ En: ‘Aanvankelijk zorgde ik zelf voor de lunches, koffie en thee. Nu zijn er zes cliënten die deze taken kunnen verrichten. We noemen ze floormanagers.’

Eigen regie

Naast onvoorwaardelijk vertrouwen in het gezondmakend en zelfherstellend vermogen van ieder mens, is de regie houden over je eigen leven een basisprincipe van Quinta Essentia. ‘We hebben een aanmeldingsgesprek, een intake en om de drie maanden een evaluatiegesprek met de cliënten. Daarbij gaat het niet om hun ziek zijn, maar we stellen de vraag: “Ben je nog tevreden? Als het niet goed gaat, hoe zou je het anders willen?” We maken een soort plan van aanpak met ze. Bijvoorbeeld als je hier drie dagen bent, hoe zie je dat voor je, wat zou je hier willen doen?’

De keuzemogelijkheid is ruim: hout bewerken, brood bakken, de moestuin, de paarden of het terrein verzorgen, bedienen in de winkel of op het terras, keramiek. Men kan allerlei producten voor de winkel maken, meubels, tapijten, met boekweit gevulde meditatiekussens – op kleur te bestellen – gevilte wol en dergelijke.

Joke bladert in een kaartenbak en neemt er een uit: ‘Hier zie ik iemand die zegt: ik ben hier op maandag, dinsdag en donderdag, ik wissel mijn activiteiten per dag af, dat vind ik fijn. Ik vind het leuk om de paardenbak te doen, ik wil werken met Gert, ik wil speksteen bewerken en ik wil werken met Rozemarijn in de tuin.’ ‘Rozemarijn’, legt ze uit, ‘is een kunstzinnig therapeut. Zij heeft het hele proces van omspitten, zaaien tot en met oogsten kunstzinnig uitgewerkt. Bij de keuze van activiteiten gaat het er om wat hij voelt dat goed voor hem is en waar hij weer gezond van kan worden.’

Joke bladert verder: ‘Dit is een jongen die geen gestructureerd activiteitenplan heeft. Hij wil per dag kiezen, dat kan dus ook. Maar hij heeft wel allerlei werkgebieden, zo gaat hij naar de houtbewerking en is hij floormanager.’

Het team

Quinta Essentia steunt op een vaste kern van vrijwilligers. Joke: ‘Als iemand iets te bieden heeft en hier wil komen dan kan dat.’

Zo nu en dan zijn er docenten voor een periode van zes tot twaalf weken. En er zijn stagiaires.

Ook voor het personeel geldt: waar kom je het beste tot je recht, wat zou je voor ons kunnen betekenen? ‘Ook docenten en vrijwilligers hebben hier de vrijheid om mee te doen in alle werkgebieden, ze mogen per dag kiezen. Wij als medewerkers volgen de cliënt, wij doen overal aan mee, ook aan de corveetaken. Die gelijkwaardigheid is heel belangrijk; ik groei aan jou en jij aan mij.’

Verwijzers

Hoe komt Quinta Essentia aan cliënten? Dat lijkt me een probleem, er is veel aanbod aan dagactiviteiten en arbeidsrehabilitatie, ook in de instellingen waar de mensen behandeld worden.

Joke: ‘Er is veel mond tot mond reclame. Cliënten die hier komen weten dat het een goede plek is. En ik nodig veel mensen uit, ook hulpverleners, om te komen kijken en om mee te doen vooral. Van de Lievegoed Zorggroep kwam eens een hele groep medewerkers en cliënten een hele dag meedoen.’

Zo komt het dat Quinta Essentia met een reeks verwijzers te maken heeft. Dit zijn instellingen voor GGz en verslavingszorg – al dan niet antroposofisch – maar ook beschermde woonvormen, Leger des Heils, HVO-Querido (voor opvang van onder meer daklozen), maatschappelijk werk en de Dienst Werk en Inkomen (DWI).

‘Iedere klantmanager van DWI heeft wel zo’n tweehonderd mensen die ze in een traject willen krijgen. Ze mogen hier een jaar zijn, maar dat kan verlengd worden.’

Leiding geven

We kijken nog even terug op het aanbod. Iets is aan de aandacht ontsnapt en misschien komt dat wel omdat Joke van der Weide vroeger bang was voor paarden. Nu werkt ze er mee en het is een belangrijk onderdeel van het aanbod, hoewel het niet voor iedereen geschikt is.

Ze vertelt: ‘Een paard is een kuddedier en heeft een leider nodig. Jij moet de plek van de leidende merrie in de kudde innemen. Dat doe je puur met lichaamstaal. Lukt dat, dan doet het paard wat je met je hoofd of hand aangeeft. Beweegt je hand naar rechts, dan gaat het paard die kant op, als ik het in de ogen kijk gaat hij van me af. Draai ik mijn rug naar hem toe dan volgt hij mij. Daar beginnen we mee. Een paard in draf of galop krijgen gaat met lichte bewegingen, vergelijkbaar met wat een dirigent doet. Ik-kracht is heel belangrijk, je werkt met jouw ik in op de astraliteit van het paard.’

‘Bij de doelgroep waar we mee werken is het ik soms ver weg. Voor die mensen is het heel moeilijk in de paardenbak. Maar er zijn hier ook mensen die bijvoorbeeld een paar jaar geëxperimenteerd hebben met drugs en daardoor psychotisch zijn geweest. Voor hen biedt het werken met paarden een uitdaging om het ik te sterken. Een paard spiegelt je innerlijk in het hier en nu.’

 

Joke kijkt vertederd. ‘Dagelijks wordt een gedicht voorgelezen,’ zegt ze, ‘een gedicht zoals dit, heel toepasselijk:

Ben jij anders dan een ander?

Ja natuurlijk, jij bent jij.

Want je bent apart geschapen,

uit een ander hoopje klei.

 

Kijk gerust eens in de spiegel

naar het kunstwerk dat je bent.

Jouw gezicht, jouw lijf en leden,

Jouw karakter, jouw talent.

 

Zie je wel, je bent een wonder,

niets aan jouw is saai en grijs.

Wees maar jij en blijf bijzonder,

zing gewoon je eigen wijs.’