Een onschuldige bijwerking
Column I Arie Bos
We hadden van alles tevergeefs geprobeerd: gesprekstherapie en een paar antroposofische medicaties. Injecties of kunstzinnige therapieën wilden er bij haar echter niet in. Op haar verzoek had ik de patiënte voor het eerst van mijn leven het toen pas uitgebrachte middel Prozac voorgeschreven. Ze kwam opgetogen verslag uitbrengen. ‘Ik ben niet depressief meer maar juist heel assertief! Alleen jammer dat ze het thuis niet waarderen.’ Haar man en kinderen vonden haar namelijk behoorlijk agressief en hadden eigenlijk liever de zachtaardige depressieve moeder terug.
Prozac was het eerste antidepressivum van een bepaalde soort: de SSRI’s. Deze zorgen ervoor dat de boodschapperstof serotonine langer in de hersenen aanwezig blijft. Ze werden veilig genoeg geacht om door huisartsen te worden voorgeschreven. In vele nascholingen werd door ingehuurde hoogleraren psychiatrie de zegenrijke rol van deze middelen aan ons uitgelegd. De conclusie op grond van de werkzaamheid was dat een tekort aan serotonine depressief maakt, niet dat depressiviteit een effect op de serotoninestofwisseling heeft. Een redenering die wel wat lijkt op de gevolgtrekking dat een tekort aan paracetamol tot hoofdpijn leidt.
Onderzoek liet veel later overigens zien dat in de meeste gevallen waar geen sprake was van een zware depressieve psychose, placebo’s net zo goed werken. Bij hersenscans bleken zelfs dezelfde centra geactiveerd te worden. Op een gegeven moment begon het er sterk op te lijken dat bij SSRI-gebuikers onder de 25 jaar de kans op zelfmoord aanzienlijk steeg en in de USA dook een fenomeen op dat bekend werd onder de naam ‘Prozac Killings’. Ook Nederland werd onlangs opgeschrikt door de geschiedenis van een Gooise bankier die, onder antidepressieve medicatie, zijn vrouw en gehandicapt kind ombracht voor hij de hand sloeg aan zichzelf.
Zo zijn er trouwens nog een paar andere casussen onder de rechter waarbij moorden gepleegd werden onder invloed van paroxetine (merknaam Seroxat). Een site over depressie bij personen onder de 25 jaar adviseert daarom terecht geen SSRI’s aan hen voor te schrijven, maar het met gesprekken of andere maatregelen te proberen. Hoewel ze niet worden genoemd zouden dat antroposofische behandelingen kunnen zijn. Eventueel kan fluoxetine worden voorgeschreven, zo staat er. Wilt u de merknaam daarvan weten? Prozac! En toch heb ik wel degelijk eens patiënten zien opknappen met een SSRI. En net zo vaak niet. De zaak is nog onder de rechter.
s I Arie Bos, gepensioneerd antroposofisch huisarts